โครงการสถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม ตามพระราชดำริ บ้านแปกแซม บ้านหินแตว หมู่ที่ 6 ตำบลเปียงหลวง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่

โครงการสถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม ตามพระราชดำริ
บ้านแปกแซม บ้านหินแตว หมู่ที่ 6 ตำบลเปียงหลวง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่

พระราชดำริ :

สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินีนาถ

ความเป็นมาของโครงการ :

เมื่อ 6 กุมภาพันธ์ 2543 สมเด็จพระนางเจ้า ฯ พระบรมราชินีนาถ พร้อมด้วยสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จ ฯ เยี่ยมทรงราษฎรบ้านแปกแซม ตำบลเปียงหลวง อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่ และทอดพระเนตรสวนมันอะลู ซึ่งอยู่ห่างากบ้านแปกแซมไปทางทิศตะวันตกประมาณ 2 กิโลเมตร ทรงพบว่าพื้นที่ทั้ง 2 แห่ง เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารที่สำคัญ ได้แก่ ห้วยหกหลวง ห้วยนายาวและห้วยนาอ่อน ซึ่งไหลลงสู่น้ำแม่แตง พื้นที่ป่าถูกบุกรุกแผ้วถางทำไร่มันอะลู ไร่เผือกและสวนลิ้นจี่ มีแนวโน้มจะถูกแผ้วถางมากขึ้นเรื่อย ๆ ตามการเพิ่มของจำนวนประชากรในหมู่บ้านที่อาศัยอยู่โดยรอบ ได้แก่บ้านแปกแซม บ้านหินแตว บ้านหลักแต่ง และบ้านเปียงหลวง นอกจากนี้หมู่บ้านดังกล่าว ยังเป็นพื้นที่ชายแดน ล่อแหลมต่อการเกิดปัญหาของยาเสพติดและผลกระทบจากการจัดระเบียบชายแดนของประเทศเพื่อนบ้าน ซึ่งเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงของประเทศ จึงได้มีพระราชเสาวนีย์ให้จัดตั้งสถานีสาธิตและถ่ายถอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม เพื่อพัฒนาหมู่บ้านและความเป็นอยู่ของราษฎรในพื้นที่ รวมทั้งอนุรักษ์และฟื้นฟูป่าไม้ให้คืนสภาพสมบูรณ์ดังเดิม เพื่อเป็นแหล่งน้ำลำธารแก่ราษฎรได้ใช้อุปโภค/บริโภค รวมทั้งใช้ในการเกษตรต่อไป โดยสรุปประเด็นสำคัญของพระราชเสาวนีย์ คือ

1.ให้พัฒนาด้านการเกษตร โดยมีสถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม เป็นแหล่งถ่ายทอดเทคโนโลยีด้านการเกษตรแก่ราษฎรที่มาทำงานในสถานี ฯ เมื่อมีความรู้แล้วขยายผลเข้าไปพัฒนาหมู่บ้านโดยเน้นให้ราษฎรนำไปปฎิบัติในพื้นที่ทำกินของตนเอง

2.ให้พัฒนาแหล่งน้ำ ตลอดจนอนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่า เพื่อให้มีน้ำเพียงพอต่อการอุปโภคบริโภค และการเกษตร

ที่ตั้งของโครงการ :

สถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม อันเนื่องมาจากพระราชดำริบ้านแปกแซม ตั้งอยู่พิกัด MB 6582 หมู่ที่ 6 ต.เปียงหลวง อ.เวียงแหง จ.เชียงใหม่ สูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ประมาณ 1,300เมตร ห่างจากแนวชายแดนประมาณ 700 เมตร เดิมอยู่ในเขตป่าสงวนแห่งชาติป่าเชียงดาว ภายหลังได้ประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติ โดยขอบเขตพื้นที่สถานีฯ ได้กันออกจากเขตอุทยานเรียบร้อยแล้ว

ทิศเหนือ ติดต่อกับ ประเทศพม่า

ทิศใต้ ติดต่อกับ ต.เปียงหลวง อ.เวียงแหง

ทิศตะวันออก ติดต่อกับ ต.เมืองนะ อ.เชียงดาว

ทิศตะวันตก ติดต่อกับ บ้านหลังแต่ง ต.เปียงหลวง อ.เวียงแหง

วัตถุประสงค์ :

1. เพื่อส่งเสริมอาชีพและเพิ่มศักยภาพด้านการเกษตรกรรม การปศุสัตว์ ให้เพียงพอต่อการดำรงชีพของราษฏรในพื้นที่เป้าหมาย

2. เพื่อจัดหาและปรับปรุงแหล่งน้ำไว้ใช้ในการบริโภค อุปโภค และการเกษตรกรรมในพื้นที่

3. เพื่ออนุรักษ์และฟื้นฟูสภาพป่าต้นน้ำสร้างความชุ่มชื้นครอบคลุมพื้นที่เป้าหมาย

4. เพื่อจัดระเบียบชุมชน และพัฒนาคุณภาพชีวิตเพิ่มศักยภาพเรื่องความพอเพียงของราษฏรให้ดำรงชีวิตอยู่โดยไม่เดือดร้อน และสร้างจิตสำนึกความเป็นไทย

ลักษณะภูมิประเทศ :

พื้นที่สถานี ฯ ลักษณะเป็นพื้นที่เขาสูงลาดชัน มีแหล่งน้ำที่สำคัญคือ ห้วยหกหลวง ห้วยนายาว และห้วยนาอ่อน

ลักษณะภูมิอากาศ :

ในห้วงฤดูหนาว เดือน ธันวาคม ถึง มกราคม อากาศจะหนาวจัด ส่วนฤดูร้อน เดือนกุมภาพันธ์ ถึง เมษายน อากาศจะร้อนจัด และฤดูฝน ฝนตกชุกและจะตกหนัก

หน่วยงานผู้ดำเนินงาน :

กองพลพัฒนาที่ 3 พันโท ธีรยุทธ ลิ่มอรุณ หัวหน้าฝ่ายแผนและโครงการ กองอำนวยการโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

กรมชลประทาน โดยโครงการชลประทานเชียงใหม่ สำนักชลประทานที่ 1 ได้รับสนองพระราชดำริ ดำเนินการจัดหาน้ำสนับสนุนสถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม ตามพระราชดำริ บ้านแปกแซม

ผลการดำเนินงาน :

1.สภาพป่าต้นน้ำลำธารที่มีสภาพเสื่อมโทรมจากการทำไร่เลื่อนลอย ได้รับการฟื้นฟูไปแล้วประมาณ 6,500ไร่ ทำให้ระบบนิเวศป่าไม้เริ่มกลับคืนฟื้นสภาพเดิมบางส่วน ส่งผลให้ปริมาณและคุณภาพของน้ำดีตามมา

2.ปัญหาในเรื่องความมั่นคงตามแนวชายแดนไทย – พม่า ลดลงอันเนื่องมาจากการค้าสิ่งผิดกฎหมาย ยาเสพติดลดลง และการสร้างสัมพันธภาพที่ดีของเจ้าหน้าที่ด้วยกัน

3.ราษฎรมีส่วนร่วมในการอนุรักษ์ฟื้นฟูสภาพป่า มีความรู้ประสบการณ์ในด้านการเกษตร ปศุสัตว์ การพัฒนาอาชีพนอกภาคการเกษตร ทำให้สามารถนำกลับไปใช้ในชีวิตประจำวันที่ครอบครัวของตนทำให้มีคุณภาพชีวิตความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น รายได้เฉลี่ยต่อครอบครัวต่อปี ประมาณ4,000 บาท

4.ราษฎรมีจิตสำนึกในความเป็นไทยมากขึ้น ให้ความร่วมมือกับทางราชการในการป้องกันปกป้องรักษาผืนแผ่นดินไทย ให้มีความมั่นคงปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน

ผู้ได้รับประโยชน์ :

1. สามารถจัดหาน้ำช่วยเหลือพื้นที่การเกษตรของราษฎรบ้านแปกแซม ประมาณ 400 ไร่

2. จัดหาน้ำช่วยเหลือในด้านการอุปโภคบริโภคให้กับราษฎรบ้านลีซอแปกแซม จำนวน 110 ครอบครัว ประชากร 648 คน และบ้านหินแตว จำนวน 42 ครอบครัว ประชากร 181 คน ได้ตลอดทั้งปี

3. การพัฒนาอาชีพด้านการเกษตร ประมง และปศุสัตว์ ให้กับราษฎรแบบครบวงจร ทำให้ราษฎรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น สามารถอาศัยทำกินอยู่เป็นหลักแหล่ง ไม่อพยพย้ายถิ่นฐาน ไม่แผ้วถางป่าทำไร่เลื่อนลอย และเปิดพื้นที่ทำกินเพิ่มขึ้น

4. สนับสนุนในการพัฒนาด้านป่าไม้ และสิ่งแวดล้อม

5. เป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาเพื่อความมั่นคงชายแดนไทย-พม่า ด้านจังหวัดเชียงใหม่

6. สามารถจัดหาแหล่งน้ำสำรองเตรียมไว้ใช้ ในจุดที่ตั้งทางยุทธศาสตร์ที่สำคัญแห่งหนึ่งตามแนวพระราชดำริ

เป้าหมาย :

1. จัดตั้งสถานีสาธิตและถ่ายทอดการเกษตร ป่าไม้ สิ่งแวดล้อม อันเนื่องมาจากพระราชดำริ

2. ขยายผลจากสถานีฯ ให้ราษฏรสามารถนำไปผลิตและ ดำรงชีพได้อย่างพออยู่พอกิน มีกินมีใช้

3. รักษาสภาพป่าไม้ต้นน้ำ และพื้นที่ป่าให้อุดมสมบูรณ์ เข้าสู่ระบบนิเวศวิทยา

กลยุทธ์ :

การจัดตั้งสถานีฯ เป็นเครื่องมือเพื่อจัดการกับชุมชนเป้าหมายในการจัดระเบียบชุมชน ถ่ายทอด วิทยาการ ด้านการป่าไม้ เกษตรสิ่งแวดล้อม เพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตราษฏรให้สามารถดำรงชีวิตอย่างยั่งยืน

ที่มาของข้อมูล :